شناسایی تیپ های هوای ایستگاه سینوپتیک اردبیل و ارتباط آن با الگوهای گردشی جوّ شهرام رزمجویی ، دکتر برومند صلاحی

در این پژوهش، به منظور تعیین و بررسی تیپ­های هوای ایستگاه سینوپتیک اردبیل، از داده­های روزانه­ی 18 متغیّر اقلیمی دمای خشک، دمای تر، رطوبت نسبی، سرعت و جهت باد (هر کدام برای ساعات 03، 09 و 15 گرینویچ)، میانگین بارش، حداکثر و حداقل دمای روزانه­ی آن ایستگاه در فاصله­ی سال­های 1358 تا 1385 استفاده شده است. از دوره­ی آماری مورد مطالعه، تعداد 9918 روز دارای   داده­های کاملی از متغیّرهای مذکور بودند. پس از تشکیل ماتریس 18×9918 با آرایش p، فرایند استاندارد­سازی داده­ها انجام شد. سپس، بر روی ماتریس حاصله که سطر آن، تعداد روزها و ستون آن، تعداد متغیّرها بود، تحلیل خوشه­ای انجام و تیپ­های هوایی ایستگاه تعیین شد. آنگاه، بر اساس همبستگی­های موجود، شش روز به عنوان نماینده­ی شش تیپ هوایی ایستگاه اردبیل استخراج و ارتباط ویژگی­های اقلیمی سطح زمین و تراز 500 هکتوپاسکال این روزها با تیپ­های هوا مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج تحلیل خوشه­ای نشان داد که شش تیپ هوایی متمایز 1) گرم و خشک، بادی، 2) بسیار گرم و کم باران، 3) بسیار سرد و بارشی، 4) سرد و خشک، بادی، 5) معتدل، 6) گرم و مرطوب، مهم­ترین تیپ­های هوایی ایستگاه مورد بررسی هستند. در کل، تیپ­های 1، 2 و 6، تیپ­های گرم و تیپ­های 3، 4 و 5، تیپ­های سرد و معتدل ایستگاه بودند. نتایج بررسی­های آماری نشان دادند که تیپ­های شماره­ی 6 (گرم و مرطوب) و 5 (معتدل)، به­ترتیب در 4/29 و 5/17 درصد از روزهای سال فعالیت داشته و تیپ­های غالب ایستگاه اردبیل محسوب می­شوند. تیپ شماره­ی 3، بیشترین بارش و کمترین دما و تیپ شماره­ی 2، کمترین بارش و بیشترین دما را به خود اختصاص دادند. تیپ شماره­ی 1، پربادترین تیپ ایستگاه محسوب می­شود. تیپ شماره­ی 6 نیز طولانی­ترین عمر را در بین سایر تیپ­ها دارد. نتایج تحلیل همدید تیپ­های هوای ایستگاه مورد مطالعه نشان داد که هر یک از این تیپ­ها، با الگوی گردشی جوّی خاصی مرتبط هستند. از عمده­ترین این الگوهای جوّی در سطح زمین و تراز 500 هکتوپاسکال جوّ می­توان به ریزش هوای سرد عرض­های بالا توسط پرفشار سیبری و اروپایی و وجود مراکز بسته­ی پرارتفاع آزور و جریان­های غربی و جنوب­غربی اشاره کرد.